Кыргызстанда электр энергиясын өндүргөн биринчи шамал электр станциясы курулууда – жакында
Жылдан жылга кыргызстандыктардын үйлөрүн электр энергиясы менен камсыз кылуу көйгөйү курчуп баратат. Климаттын өзгөрүшү, энергетика тармагындагы жабдуулардын эскириши жана башка жагдайлар Кыргызстанга жаңы, альтернативалуу электр булактары керек экенинен кабар берип турат.
Шамал энергиясынан алынган электр жарыгы электр энергиясынын альтернативдүү эң ийгиликтүү жана прогрессивдүү варианттарынын бири болуп калышы мүмкүн. Мындай долбоорлордун бири Кыргызстанда башталуу алдында турат.
Ысык-Көл облусунун батыш тарабында, Балыкчыдан алыс эмес жерде, «Ecowind» шамал паркы курулууда, анын кубаттуулугу ар бир участокто 100 МВт болмокчу.
Бул Кыргызстандагы биринчи жарык өндүргөн шамал электр станциясы болот, эгереде ал ийгиликтүү иштеп кетсе, энергетика тармагында гана эмес, өлкөнүн экономикасында да чоң жетишкендикке айланат.
Долбоор тууралуу кененирээк Economist.kg басылмасына «Кыргыз винд систем» ААКтын финансылык директору Кундус Кырбашева айтып берди.
– Кыргызстан шамал энегиясына өтүү керек деп мурдатан эле айтып жүрүшчү, сиздер ошол идеяны биринчилерден болуп ишке ашырып баштадыңыздар. Бул долбоор тууралуу кененирээк айтып берсеңиз?
– «Ecowind» шамал паркы Ысык-Көл облусун кошумча энергия менен камсыз кылат. Энергиянын бир бөлүгү экспорттолоору пландалууда. Шамал паркынын курулушу региондун мындан аркы социалдык-экономикалык өнүгүүсүнө да таасирин тийгизет. Мындан тышкары, ал БУУнун климаттын өзгөрүүсү боюнча конвенциясына ылайык, парник газдарынын эмиссиясын кыскартуу боюнча Кыргызстандын эл аралык милдеттенмелерин аткарууга салым кошот. Кыргызстан бул конвенцияга 1997-жылы кошулган.
Эң негизгиси, республикалык энергия менен камсыздоого шамалдын энергиясын кошуу улуттук энергетикалык портфелди диверсификациялайт жана Кыргызстандын гидроэлектрстанцияларга болгон көз карандылыгын азайтат, электр энергияга болгон чыгымдарды стабилдештирет жана баалардын өсүшүнө өбөлгө болуп, улуттук энергия менен камсыздоонун коопсуздугун бекемдейт.
– Экологияга кандай таасирин тийгизет?
– Экологияга келсек, мисалы, көмүр менен иштөөчү ЖЭБди колдонуу түтүндүн булганышынын көбөйүшүнө, экологиянын бузулушуна алып келээрин баары жакшы билет, бул өлкөдө ансыз деле чоң көйгөй болуп келет. Ошондуктан, биз мындай энергияны колдонуу жакшы деген ишеничтебиз. Анын үстүнө, эл аралык эксперттердин изилдөөсү боюнча, келечекте атомдук жана шамал энергиясы биринчи планга чыгат.
Белгилей кетсек, шамал энергиясы күн жана гидроэнергия менен бирге кайра жаралуучу, экологиялык таза энергия булагы болуп саналат. Анын Кыргызстанда чоң потенциалы бар. Мисалы, бир шамал мачтасы жылына 5 млн кВт-с жакын энергия өндүрө алат.
Биздин тоолуу өлкөдө шамал жетиштүү жана бул нерсени колдонуу керек. Анын үстүнө, бул көмүртек отунунун импортун азайтат. Мен айта кетейин, эксперттердин пикири боюнча, ал тургай дүйнөлүк ири мунай компаниялары да бул жаңы технологияларга кызыгып жатышат жана алар өздөрү мындай долбоорлорго эң ири инвесторлор болуп келишет. Негизинен, бүт дүйнөдө шамал энергиясын өндүрүү тенденциясы байкалууда. Биздин өлкө дагы бул багытта иштеши керек.
– Мындай чоң долбоорду ишке ашыруу канчалык реалдуу?
– Биз буга чейин өзүбүздөн чыккан көзөмөл мачтасын орнотконбуз, андан болжол менен 200 киловатт энергия алууга болот. Өзүбүздүн жер тегирмендерибизди иштетип, бирок чет өлкөдөн анын орнотуучуларын сатып алабыз. Биз буга чейин Гамбургдагы Nordex немис компаниясынан үч мачта сатып алганбыз. Бул орнотуулардын бийиктиги 50 метр, калактарынын аралыгы болсо 24 метрге чейин жетет.
Келечекте бийиктиги 75 метр болгон мачталарды орнотууну пландап жатабыз. Ар бир мындай мачта 2-3 мегаватт өндүрөт – бул бизге жетиштүү болот. Биз элүүгө жакын ушундай мачталарды орнотуу планыбызда бар. Келечекте биз жалпы 500 мегаватт өндүрүшкө жетүүнү каалайт элек.
Сатылып алынган мачталардын жылдын аягында өлкөгө келишин күтүп жатабыз. Бирок жеткирүү көйгөйлөрү бар, албетте. Биздин жабдуулар чоң жана атайын транспорттук компаниялардын кызматын талап кылат. Бирок бул дагы чечиле турган нерсе. Биз Германияда жана Финляндияда ушундай кызмат көрсөткөн эки компания таптык.
– Бул долбоор кайсы каражаттын эсебинен ишке ашып жатат?
– Долбоорду өзүбүздүн каражатка эле баштаганбыз. Бирок карызга каражат алууну да көздөп жатабыз. Акцияларды фондулук биржага чыгаруу пландарыбыз да бар. Биз дагы инвесторлордун келишине ишенебиз. Учурда Сауд Аравиясынын өкүлдөрү, Түркия менен Кытайдын инвестициялык компаниялары менен сүйлөшүүлөрдү жүргүзүп жатабыз.
Баса, болжол менен алты ай мурда биз жашыл энергиянын таасири боюнча конференция өткөргөнбүз. Сомду санарипке өткөрүү маселеси да ошол жерде каралды. Биз буга кызыкдар болдук. Жакында бизге пилоттук долбоорго кошулууну сунушташты эле сүйүнүү менен кабыл алдык. Биз шамал паркында өндүрүлгөн электр энергиясынын бир бөлүгүн санариптик сомго сата алабыз деп ойлоп жатабыз.
Мамлекет бул долбоорду колдоорун эске алсак, биз санариптик сом менен ар кандай салыктарды жана социалдык төлөмдөрдү төлөй алабыз. Ошондой эле НЭСК түйүндөрүн колдонуу менен электр энергиясын түз сата турган компаниялардын ортосунда өз ара эсептешүүлөрдү жүргүзүүгө мүмкүн болот. Буга тоо-кен компаниялары жана айрым өнөр жай ишканалары кызыгып калышты.
Ар дайым электр энергиясына болгон муктаждыктын болушу – бул аксиома, ал эми санариптик сом менен электр энергиясынын байланышы эң ишенимдүү валюта болуп калат, ал тургай жөн гана алтынга ээ болгондон да жакшы деп ойлойм. Сиз болгону санарип сомдун курсун долларга же алтындын баасына байланыштырышыңыз керек. Жакында баары эгерде электр энергиясы болсо, анда санариптик сом да болоорун түшүнөт деп үмүттөнөм. Ошондой эле тескерисинче, бул бирдей түшүнүктөр болуп калат. Бирок мамлекет бардык жөнгө салуу маселелерин өзүнө алышы керек. Бул маселени азыр экономика жана каржы министри Акылбек Жапаров көзөмөлдөп жатканы абдан жакшы. Биз анын тажрыйбасынын жана өлкөнүн экономикалык абалын жакшыртуу каалоосунун аркасында баары санариптик сом менен иштейт деп ойлойбуз. Бул абдан кызыктуу долбоор өлкөнүн өнүгүшүнө жардам берет деп ишенем.