Экономика министрлиги 10 айга карата отчетун берди – баары жакшы, бирок өлкөдө баары бир кризис

Экономика жана соода министри Данияр Амангелдиев 2021-жылдын 10 айында экономикалык өсүштүн оң тенденциясы байкалкандыгын айтат. Бул тууралуу ведомствонун сайтында маалымат жарыяланган.

Ага ылайык, үстүбүздөгү жылы кабыл алынган оперативдүү иш-чаралардын жана өнүктүрүүнүн орто мөөнөттүү программаларын ишке ашыруунун натыйжасында экономикалык жигердүүлүктү калыбына келтирүү процесси жүрүп жатат жана 2021-жылдын 10 айында экономикалык өсүштүн оң тенденциясы байкалууда деп айтылат.

Ал маалыматта төмөнкүдөй отчеттук жыйынтыктар берилген:

Үстүбүздөгү жылдын январь-октябрь айларынын жыйынтыгы боюнча ИДПнын реалдуу өсүшү 1.6% оң деңгээлге жетти, «Кумтөр» кенин иштетүүчү ишканаларды эсепке албаганда ИДПнын өсүшү 4.1%ды түздү
ИДПнын өсүшүнө негизги оң салымды тейлөө тармагы камсыз кылды, мында реалдуу өсүш 6%ды түздү жана Кумтөр кенин иштетүүчү ишканаларды эсепке албаганда, реалдуу өсүш 18.3%ды түздү
Тышкы соода жүгүртүүнү калыбына келтирүүнүн негизинде тейлөөнүн айрым тармактарында туруктуу калыбына келтирүү байкалууда: сооданын өсүшү – 10.9%, транспорттук кызмат көрсөтүүлөр – 20.2%, мейманкана жана ресторандар – 13.2%, байланыш – 12.4%, ушул жылдын 9 ай ичинде өсүш байкалган, ал 19.6%ды түздү жана өлкөгө акча которуулардын өсүшүнүн оң темпи (17.6%), бул дүң жана чекене соодада жана транспорттук ишмердүүлүктө жигердүүлүктүн жогорулашынан көрүнүп турат
Айыл чарбасында өндүрүштүн 4.4%га жана курулушта 5%га төмөндөшү байкалган. Айыл чарба өндүрүшүнүн төмөндөшү негизинен айыл чарба өндүрүшүнүн татаал климаттык шарттарына байланыштуу. Быйылкы жайкы температуранын нормадан тышкары жогору болушу жана вегетация мезгилинде сугат суунун жетишсиздиги дан эгиндеринин түшүмүнүн төмөндөп кетишине алып келди. Негизги капиталга инвестициялардын көлөмүнүн азайышы каржылоонун тышкы булактарынын кыскарышына (16,3%ке) жана инвестициялардын пландаштырылган көлөмдөрүн толук эмес өздөштүрүүсүнө байланыштуу
Инфляциянын деңгээлин мүнөздөгөн керектөө бааларынын индекси 107.9%ды түздү (өткөн жылдын октябрь-декабрь айлары)
Экономиканын эң көп жабыркаган тармактарын, кичи жана орто бизнести, калкты колдоо максатында пандемия учурунда жоголгон көлөмдөрдү калыбына келтирүүгө алып келүүчү фискалдык жана финансылык чаралардын зарыл комплекси кабыл алынды
Натыйжалуу иш-чаралардын натыйжасында мамлекеттик бюджеттин кирешелери (үстүбүздөгү жылдын 10 айында) 164.1 млрд сомду түзүп, 3.7 млрд сом (2020-жылдын тийиштүү мезгилине 2020-жылдын тийиштүү мезгилине карата профицитке жетишүүгө мүмкүндүк берип, бюджеттин тартыштыгы 16 млрд сомду түздү)
Салыктык башкарууну жакшыртуу жана санариптик технологияларды салык жана бажы жол-жоболоруна киргизүү боюнча жигердүү иштер жүрүп жатат. Үстүбүздөгү жылдын январь-октябрь айлары үчүн салыктык түшүүлөрдүн көлөмү 85.5 млрд сомду түзүп, план 103.7%ды түздү. 2020-жылдын ушул мезгилине салыштырмалуу салыктык түшүүлөр 23.1 млрд сомго же 37%га өскөн
Ошондой эле быйылкы жылы экономикалык туруктуулукту камсыз кылуу, ишкердикти өнүктүрүү үчүн жагымдуу жана коопсуз шарттарды түзүү жана социалдык туруктуулукту сактоо максатында 2021-жылдын февраль айында КРнын Өкмөтүнүн Биринчи кезектеги иш-чаралар планы (мындан ары – 100 күндүк План) бекитилди.

Мындан тышкары, аталган министрлик улуттук экономиканы андан ары калыбына келтирүү жана өлкөдө экономикалык өсүштү камсыз кылуу максатында Кризиске каршы иш-чаралар планы бекетилип, 2021-жылдын экинчи жарым жылдыгында төмөнкү 7 негизги багыт каралганын айтат.

Инвестициялык климатты жакшыртуу, бизнести колдоо жана жол-жоболорду жөнөкөйлөтүү үчүн шарттарды түзүү жаатында:

РФнын Өкмөтү менен товарларды идентификациялоо каражаттары менен маркалоо системасын түзүүдө россиялык тарап тарабынан КРга акысыз техникалык жардам көрсөтүү жөнүндө макулдашууга кол коюлган
экспорттук потенциалды стимулдаштыруу максатында товарларды жана жаныбарларды автомобиль өткөрүү пункттары аркылуу өткөрүү процесстери жөнөкөйлөштүрүлдү
КРгы ЕАЭБдин бажы чек арасындагы өткөрүү пункттарында транспорттун, ветеринардык жана фитосанитардык көзөмөлдүн мамлекеттик органдарынын контролдук функциялары алынып салынды
тышкы экономикалык ишти жүзөгө ашыруу үчүн зарыл болгон уруксаттарды жана башка документтерди берүүдө тышкы соода чөйрөсүндө «бирдиктүү терезе» маалыматтык тутумун ишке киргизди
инвестицияларды тартуу, энергиянын кайра жаралуучу булактары (КЖЭБ) боюнча долбоорлорду демилгелөө жана алдыга жылдыруу үчүн жагымдуу шарттарды түзүү максатында КЖЭБ долбоорлору үчүн жерлерди (мамлекеттик жана токой чарба фонду) алууга мүмкүнчүлүк жөнөкөйлөштүрүлдү.

Салык жана бажы саясаты чөйрөсүндө:

киреше салыгы, камсыздандыруу төгүмдөрү жана статистикалык маалыматтар боюнча отчеттуулуктун бирдиктүү жөнөкөйлөштүрүлгөн формасы жана аны толтуруу жана берүү тартиби бекитилди
ишмердиктин түрлөрү боюнча ыктыярдуу патенттин негизинде салыктын базалык суммасын бекитүү менен чек арадагы мигранттардын жеке жактары үчүн салык салуунун жөнөкөйлөштүрүлгөн тартиби киргизилген
товарлардын импортуна КНСти шарттуу кошууну колдонуунун тартиби жана шарттары, ошондой эле чекене сатуудан алынуучу салыктын негизинде салык салуунун жөнөкөйлөтүлгөн системасына өтүүнүн тартиби жана шарттары бекитилди
азык-түлүк товарларына рыноктук бааларды турукташтыруу максатында КРнын Өзгөчө кырдаалдар министрлигине караштуу Мамлекеттик материалдык резервдер фонду тарабынан ташылып келинүүчү (импорттолуучу) кум шекердин жана аффинаждалган өсүмдүк майынын салык салынуучу импорту нөл өлчөмүнө киргизилди
2021-жылдын 1-январынан тартып КРнын аймагына ЕАЭБге мүчө өлкөлөрдөн ташылып келинген товарларды эсепке алуу үчүн «Консолидацияланган пост» АИСинин иши тесттик (пилоттук) режимде ишке киргизилген.

Кыргыз-казак мамлекеттик чек арасында:

2021-жылдын 1-июлунан тартып тамеки буюмдарын жана алкоголдук ичимдиктерди идентификациялоо каражаттары менен милдеттүү маркировкалоо киргизилди
салык төлөөчүлөрдүн жана мамлекеттик социалдык камсыздандыруу боюнча камсыздандыруу төгүмдөрүн төлөөчүлөрдүн финансылык-экономикалык абалын колдоо максатында кошуп эсептелген пайыздар, туумдар, салыктык санкциялар, камсыздандыруу төгүмдөрү боюнча туумдар боюнча карызды реструктуризациялоо боюнча иштер жүргүзүлүүдө
ата мекендик машина куруу тармагын өнүктүрүү максатында КРнын аймагына ташып келүүдө КНСтен бошотулууга тийиш болгон тракторлорду жана транспорт каражаттарын жыйноо үчүн арналган тетиктердин Тизмеси бекитилди
Эркин экономикалык аймактын катышуучулары үчүн ыңгайлуу шарттар түзүлдү, алар товарларды экспорттоодо КНСтен бошотулган. Бул норма КНСтин эсептелген чегерилишине (КНСтин суммасын төлөөнү камсыздоо катары акча каражаттарын салууга) багытталган, мында тастыктоо механизми өзгөрүүсүз калат, ошондой эле ырастоо жок болгон учурда эсептелген КНСтин суммасын төлөөнү камсыз кылат, мамлекеттик бюджетке
навигациялык пломбаларды колдонуу аркылуу ыйгарым укуктуу органдардын жүктөрдү транзиттик ташууларын контролдоонун жөнөкөйлөштүрүлгөн жол-жоболору бекитилди.

Экономика министрлиги берген берген маалыматтарга таянсак, өлкөдө экономиканын өсүү темпинин оң натыйжаларын көрүүгө болот. Бирок Дүйнөлүк банк 2012-жылдан бери КРда жакырчылыктын туруктуу кыскарышы байкалбагандыгын айтат. Ал эми COVID-19 пандемиясы кырдаалды курчутуп жиберген.

Ал эми 2020-2021-жылы КРгы жакырчылыктын деңгээли 20.1%дан 31%га чейин өскөн, жыйынтыгында, жакырчылыкка дагы 700 миң адам кириптер болгон. Бул калкы 6.6 млн болгон өлкө үчүн өтө эле чоң көрсөткүч экендигин айткан эле ДБ.

Ошол эле кыргызстандыктардын версиясы боюнча өлкөнүн эң орчундуу көйгөйлөрүнүн рейтинги түзүлгөн. Алсак, респонденттердин басымдуу бөлүгү эң чоң көйгөй катары кымбатчылыкты (65%), жумушсуздукту (57%) жана коррупцияны (53%) аташкан. Мындай маалыматтар Эл аралык республикалык институттун (IRI) изилдөөсүндө келтирилген.