Кыргызстандын курулуш тармагы кандай көйгөйлөрдү башынан кечирүүдө – эксперттердин пикири
Курулуш тармагы Кыргызстандын экономикасынын маанилүү тармагы болгонуна карабастан, анда көптөгөн көйгөйлөр бар. Economist.kg редакциясы уюштурган "Кыргызстандагы курулуш бизнесинин көйгөйлөрү" аттуу тегерек столдо эксперттер жана мамлекеттик органдардын адистери актуалдуу маселелерди талкуулады.
Курулуш тармагы өлкөдө бат өнүгүүдө, бирок...
Бишкек шаардык башкы архитектурасынын жетекчисинин орун басары Назгүл Койбагарованын айтымында, Кыргызстанда курулуш тармагы салыштырмалуу тез өнүгүп жатат. Ушуга байланыштуу курулуш компаниялары жана жеке адамдар объектилерин курууда инженердик тармактарга кошуу маселелерин өз алдынча чечүүгө аргасыз болушат.
Койбагарова белгилегендей, Бишкек шаарындагы бардык инженердик коммуникациялар 2025-жылга чейин ченемдик-укуктук актыларга ылайык долбоорлонгон, бирок алар акталбай келет. Буга инфраструктураны өнүктүрүү программасынын жоктугу себеп болгон, ошондуктан бардык маселелерди жекече чечүүгө аракет кылышат.
"Инженердик тармактар жетишсиз болгонуна карабастан, Бишкек башкы архитектуранын коммуникацияга кошулуу мүмкүнчүлүгүн берүүдөн баш тартууга укугу жок. Шаар курулуш тармагына туруштук бере албай жатат", — деп белгиледи Койбагарова.
Кичинекей жер тилкелерине көп кабаттуу үйлөр салынууда
Кыргызстандын курулуш тармагындагы дагы бир көйгөй – курулуш компаниялары кичине жер тилкелерине көп кабаттуу үйлөрдү куруп жатканы. Мындай курулуштар суу менен камсыз кылууда кыйынчылыктарды жаратат.
"Бул бардык кызматтардын көйгөйү болууда. Суу менен камсыздоо кубаттуулугу жетишсиз. Көйгөй алардын көп жыл мурун салынганында. Ал эми жылуулукка келсек, бул маселени чечсе болот, бирок электр энергиясы жана суу менен камсыз кылуу боюнча көйгөйлөр турат", — деп белгиледи Мамлекеттик жер титирөөгө туруктуу курулуш жана инженердик долбоорлоо институтунун директору Камчыбек Кенжетаев.
Мамлекеттик архитектура-курулуш көзөмөл департаментинин Бишкек шаардык башкармалыгынын башчысы Жоодар Атакеев да Кенжетаевдин сөздөрүнө кошулду. Ал белгилегендей, курулушчулар уруксат алганга чейин эле курулуш иштерин баштап алышат.
"Компаниялар 4.5 сотых жер тилкесин сатып алып эле жети кабаттуу үй куруп башташат, ал жерде балдар аянтчасы, унаа токтотуучу жай жок. Мунун баары көйгөйлөрдү жаратууда", — дейт Атакеев.
Үйлөрдү ким куруш керек: үлүштөгүлөрбү же курулуш компания өзүбү?
Азыр курулуш бизнесинин практикасында үйлөр үлүшчүлөрдүн эсебинен курулуп жатат. Бирок Мамлекеттик архитектура-курулуш көзөмөл башкармалыгынын Бишкек шаардык башкармалыгынын башчысы Жоодар Атакеевдин айтымында, Бишкекте көп кабаттуу үйлөрдү үлүшчүлөрдүн эмес, курулушчулардын эсебинен куруу маселеси каралып жатат.
Мындай демилге көптөгөн компаниялар батирлерди өз алдынча бүтүрүү үчүн кара дубал боюнча берип койгонуна байланыштуу болууда. Сатып алуучулар өз кезегинде үйүнүн ремонтун бүт объект пайдаланууга берилгенге чейин эле баштап алышат.
"Көптөгөн жарандардын жеке турак жайы жок. Ремонту жок батирин сатып алып, оңдоп-түзөө иштерин жүргүзүп, ошол жерде жашай башташат. Ал эми терезеден бирөө кулап кетсе, ким жооп берет?", – деп суроо узатты ал.
Мындан тышкары, Атакеев ак ниетсиз курулушчулар бир батирди бир нече адамга саткан учурларды эске салды жана буга чейин болгон мындай учурларда соттук териштирүүлөр дагы деле уланууда. Ал эми курулуш компаниялардын эсебинен үй салуу маселеси буга чейин да көтөрүлүп келген. Демилгечилер акционерлердин укуктарын иштеп чыгуучулардын алдамчылык аракеттеринен коргоо үчүн банктарда эскроу эсептерди ачууну сунушташкан.
Бирок "ФинЮст Консалт" ишканасынын негиздөөчүсү Калыгул Салиев бул демилге туура эмес деп эсептейт. Анын айтымында, компаниялар белгилүү бир убакытка чейин көп кабаттуу үйлөрдү өз алдынча куруп, андан кийин гана турак жайларды сата башташат. Ошондуктан долбоорду өз алдынча бүтүрүү мүмкүн эмес.
"Мындай демилге бүтүндөй тармакты өлтүрүп коюшу мүмкүн. Эч кандай атаандаштык болбойт. Мамлекет куруучулар өздөрү микрорайондорду курууга аракет кылышы үчүн анда шарттарды түзүшү керек", — дейт Салиев.
Ал белгилегендей, курулуш тармагындагы абалды МЖӨ жардамы менен оңдоого болот. Бул маселени республикалык деңгээлде, бул рыноктун бардык оюнчулары менен чогуу чечиш керек.