Жасалма интеллект заманбап дүйнөдө технологиялык прогрессте жана экономикалык өнүгүүдө маанилүү роль ойноп жатат. Өлкөбүз артта калбашы үчүн The Cramer Project командасы кыргыз тилдүү AkylAI жасалма интеллектин түздү.

Кыргызстандагы ЖИ коомчулугунун негиздөөчүсү Тимур Туратали Economist.kg басылмасына курган маегинде иш кандай жүрүп жатканы, бул долбоордун түйшүгү жана AkylAI канчалык колдоого муктаж экендиги тууралуу айтып берди.

Ишмердүүлүгүңүз тууралуу айтып берсеңиз

– Биздин коомчулук 2019-жылдан бери аракет кылып, алдыга жылып келе жатат. Биздин ишмердүүлүктүн алкагында биз Кыргызстанда жасалма интеллектти активдүү өнүктүрүүгө жана жайылтууга аракет кылып жатабыз. Биздин максат – жарандарга дүйнөдө ушундай багыт бар экенин жана бул алыскы келечекте эмес, азыр колдонула турган жана колдонулушу керек болгон реалдуу мүмкүнчүлүктөр экенин түшүндүрүү.

Ушул коомдун алкагында биз ачык программалык камсыздоо долбоорлорун окутуу жана түзүү менен алектене турган өзүнчө аймакты аныктадык. Ошентип кыргыз тилдүү AkylAI жасалма интеллектин иштеп чыгуучу The Cramer долбоору түзүлдү.

AkylAI ЖИни иштеп чыгууга эмне түрткү берди?

– Биздин өлкөдөгү эң чоң жана олуттуу көйгөйлөрдүн бири – кыргыз тили менен иштөө технологиясынын жетишсиздиги экенин байкадык. Бул бизди абдан тынчсыздандырды, анткени дүйнө буга чейин эле алдыга жылып, ЖИ ар кандай түрлөрүн активдүү колдонуп жатат. Ал эми кыргыз тилдүү калк үчүн эң жөнөкөй куралдар да жок.

Биз бул кырдаалды өзгөртүүнү чечтик. Ошентип, AkylAI түзүү идеясы пайда болгон. Бул долбоордун акыркы жыйынтыгы кыргыз тилиндеги чат-бот болот, анын негизин жасалма интеллект түзөт. Негизи бул кыргыз тилдүү ChatGPT болот.

Ошол эле учурда бул долбоордун алкагында дагы көптөгөн милдеттер турат. Башкача айтканда, бир AkylAI түзүү үчүн биз башка көптөгөн маселелерди чечишибиз керек: чакан инструменттерди түзүү, тилди иштетүү жана башкалар. ChatGPT, Alexa, Siri жана башкалар сыяктуу гиганттар бир заматта жаратылган эмес, алардын карамагында көптөгөн мурунку изилдөөлөр жана жашоону жеңилдетүү үчүн ар кандай куралдар болгон – акыркы продуктту бир кыштан койгонсуп жыйышкан.

Биздин кырдаалыбыз анчалык эле сонун эмес. Бизде кирпич гана эмес, кыргыз тилдүү жасалма интеллектти түзүүгө пайдубалыбыз да жок. Ошондуктан бизде аябай көп иш бар.

Бул демилгенин үстүндө иштеп жаткан команда тууралуу айтып берсеңиз?

– Негизги командабыз он бештей кишиден турат. Булар ар кайсы өлкөлөрдөн келген абдан жакшы адистер. Алардын арасында чет өлкөдө иштеп жүргөн кыргызстандыктар да бар. Башкалары Борбор Азия менен таптакыр байланышы жок. Бирок ал адамдардын баары биздин долбоорго жардам бергиси келээрин билдиришти. Мындан тышкары, бизде 200гө жакын ыктыярчыларыбыз бар, алар бизге маалыматтарды жана нерселерди чогултууга жардам беришет.

Дээрлик бардыгы таза энтузиазм менен иштешет. Ар бирибиздин ансыз деле акча табуу үчүн колдонгон башка жумуштарыбыз бар. Бирок биз дагы эле негизги жумушубуздан тышкаркы убактыбызды долбоор менен иштөөгө бөлүүгө аракет кылабыз.

Мындан тышкары, "Манас" университетинин лингвистика кафедрасы жана КМТУнун компьютердик лингвистика кафедралары менен да кызматташып келебиз. Бизге Жогорку технологиялар паркы, президенттик администрациянын алдындагы тил комиссиясы да жардам берип жатат.

AkylAI качан толук кандуу ишке кирет?

– Ушул жылдын август айынын аягында биз чат-ботубуздун бета-версиясын ишке киргиздик. Биз муну биринчи кезекте биздин өнүгүүбүздү жана анын өз функцияларын кантип аткарып жатканын текшерүү үчүн жасадык. Ошондой эле маалыматтарды чогултуп, колдонуучулардан кандай суроо-талаптар көп түшөрүн, бизде кандай кемчиликтер бар жана аларды кантип оңдоого болорун түшүнүүгө аракет кылдык.

Биз азыртан эле AkylAIдын толук кандуу версиясынын үстүндө иштеп жатабыз. Албетте, иш кызуу жүрүп жатат, андыктан дагы так даталарды алдын ала айтууга али эрте, бирок биз болжол менен 2024-жылдын жазында деп турабыз. Ага чейин бизде жакшы продукция даяр болот деп үмүттөнөбүз.

Азырынча биз жасалма интеллектибиздин тексттик компонентине көңүл буруп жатабыз. Азыр биздин биринчи милдетибиз аны жакшы аткаруу. Андан кийин биз үн кошуп, чат-ботту гана эмес, Яндекстеги "Алиса" сыяктуу кыргыз тилдүү үн жардамчысын да түзөбүз.

Платформа бекер иштейби же монетизация кылууга аракеттенесиздерби?

– Бул маселенин үстүндө дагы эле ойлонуп жатабыз. Жалпысынан алганда, биз азыр иштеп жаткан негизги версиясын опенсорстун негизинде акысыз жасайбыз. Башкача айтканда, биз иштеп чыгуу кодун ачып, аны кантип үйрөткөнүбүздү айтып беребиз. Башка адамдар да салым кошуп, балким, биздин жасалма интеллектибизди өркүндөтүүгө жардамдашышат.

Башкача айтканда, жөнөкөй тил менен айтканда, биздин иштеп чыкканыбызды карапайым калк бекер жана ачык пайдалана алат. Эгер кимдир бирөө AkylAIды бизнес үчүн ыңгайлаштырууну кааласа, мындайча айтканда, аны банктарда же колл-борборлордо ишке киргизгиси келсе, анда бул акы төлөнүүчү функция болуп калат.

Ошол эле учурда AkylAI таянган инфраструктура абдан кымбат. Бул энтузиазмга негизделген долбоор жана биз аны колдоо үчүн акчабызды жумшап жатабыз. Биз серверлерди ижарага алабыз, ага күнүнө 200 доллар сарптап калып жатабыз.

Бета версиясын ишке киргизгенден кийин, жүктөгөндөр абдан көбөйдү. А биз мындан ары өз чөнтөгүбүздөн мындай чоң суммадагы акчаны корото албай калдык. Ошондуктан биз күнүнө бекер суроо-талаптар үчүн эсептегичти киргизүүгө туура келди. Башкача айтканда, колдонуучу кирип, AkylAIг суроолорду бере алат, бирок аларга күнүнө акысыз чектелген сандагы суроолорду бере алат. Андан кийин төлөөгө же кийинки күндү күтүүгө туура келет.

Кандай кыйынчылыктарга туш келип жатасыздар?

– Бүгүнкү күндө жасалма интеллект абдан бай компаниялардын прерогативи, анткени аны кармап туруу абдан чоң сумманы талап кылат. ЖИ үчүн изилдөө жана инфраструктураны сатып алуу үчүн көп акча талап кылынат. Мисалы, сизде көптөгөн супер-компьютерлер болушу керек, алардын күчү муну жасоого мүмкүндүк берет.

Изилдөө жагынан бизде көйгөй жок. Биздин командада билим жана адам ресурстары жетиштүү. Биз бул идеяга кызыгып, ага инвестиция салууга даярбыз. Бирок мындан да эффективдүү иштөө үчүн биздин мүмкүнчүлүктөрүбүз жетишсиз.

Албетте, каржылык колдоо болсо абдан сүйүнмөкпүз. Маселен, мамлекет биздин эмгегибизди, өлкөбүз үчүн жасап жаткан иштерибизди баалап, ЖИни өнүктүрүүгө жок дегенде бир аз каражат бөлсө. Жөн гана, анткени бул жардам менен биз бир топ ылдам кыймылдай алмакпыз.

Экинчи кыйынчылык кыргыз тилиндеги маалыматтардын жетишсиздиги болду. Аларды казуу үчүн биз эбегейсиз энергияны сарпташыбыз керек. Кээде, биз бир нерсе таап алсак да, автордук укук маселелеринен жана башка нерселерден улам колубузга алуу абдан кыйын. Бул ишти өтө жайлатып кыйындатат, ошондуктан өкмөт маалымат алуу процессин тездетүүгө жардам берсе жакшы болмок.

Жасалма интеллект Кыргызстанга эмне үчүн маанилүү?

– Кыргызстанда жасалма интеллектти колдонууга боло турган багыттар ​​көп. Мисалы, технология билим берүү маселелеринде чоң жардам бермек. Бизде мугалимдердин жетишсиздиги, өзгөчө аймактарда, балдардын билим берүү программаларында да көйгөйлөр бар. Биз AkylAIды ишке киргизүүдө биринчи кезекте мектеп окуучуларына жана студенттерге аны колдонуу менен билим алууга жардам берүүнү каалайбыз.

Жалпысынан, ЖИнин колдонмолору чексиз. Дүйнө технологияларды колдонуу көптөгөн чөйрөлөрдө процесстерди оптималдаштырып, жеңилдете аларын далилдеген учурларга толгон. Кыргызстан бүткүл дүйнөдөн артта кала албайт, биз да заманбап мүмкүнчүлүктөрдү пайдаланып, алдыга жылышыбыз керек. Эң белгилүү изилдөөчүлөрдүн бири Эндрю ЫН мындай дейт:

"Жасалма интеллект электр энергиясы сыяктуу бардык жерде болот. Электр энергиясы адамзаттын өнүгүшүнө түп тамырынан бери таасир эткен сыяктуу, AI азыр жана келечекте биздин жашообузду өзгөртөт".