Согуш башталгандан бери Россия көп санкцияларга кабылды, бирок расмий Москва аларды айланып өтүү үчүн башка жолдорду таап жатканын РФда чет элдик агент катары таанылган The Bell басылмасы билдирди.
Статистикалык маалыматтарга караганда, 2023-жылдын январь-июнь айларында Россия коңшу өлкөлөрдөн импортту кеминде 5.2 млрд долларга же 37% көбөйткөн.
РФда импорттун өсүшү Россия менен чектеш өлкөлөргө европалык экспорттун көбөйүшү менен катар болгон. 2023-жылдын алты айында 2022-жылдын ушул мезгилине салыштырмалуу ал 16.8 млрд долларга же 22%га өскөн.
The Bell эмненин негизинде айтып жатат?
Эске салсак, 2022-жылдын башынан бери Россия өзүнүн бажы статистикасынын маалыматтарын жаап койгон. Бирок, журналисттер "күзгү" статистиканы көрүү мүмкүнчүлүгүнө ээ, башкача айтканда, башка өлкөлөрдүн статистикалык бөлүмдөрүнөн Россияга экспорту боюнча маалыматтарды таба алышат.
Басылма Казакстан, Грузия, Армения, Өзбекстан, Азербайжан, Кыргызстан, Тажикстан жана Түркиянын Россияга экспорту боюнча маалыматтарды изилдеген. Кээ бир учурларда журналисттер бул өлкөлөрдүн мамлекеттик статистикасына, ошондой эле БУУнун эл аралык соода статистикасынын маалымат базасы болгон UN Comtrade маалыматына таянышкан.
Басылма Евростаттын расмий европалык статистикалык агенттигинен Россияга коңшу өлкөлөргө европалык импорт боюнча маалыматтарды алган. Акыркы сандар бираз каталарды камтышы мүмкүн — бир өлкөдөн экспорт жана бир өлкөгө импорт боюнча көрсөткүчтөр эсептөөнүн өзгөчөлүгүнө байланыштуу айырмаланышы ыктымал.
Санкциялардан улам, Европанын Россияга экспорту акыркы 18 жыл ичинде эң төмөнкү деңгээлге түштү — Евростаттын маалыматы боюнча, 2022-жылдын аягында ал 59 млрд долларды түздү. Жалпысынан алганда, Россиянын европалык соодадагы үлүшү июнь айында 2%дан төмөн болгон. Бирок ошол эле маалда Евробиримдик өлкөлөрү Түркияга жана Россияга коңшулаш башка өлкөлөргө товар ташуусун көбөйткөн.
2022-жылдагы бардык товарлардын экспорту мурдагы жылга салыштырмалуу 24%га өстү (99.1 млрд доллардан 130 млрд долларга чейин), ал эми 2023-жылдын алты айында 75.8 млрд долларды түздү, бул өткөн жылдын ушул мезгилине салыштырмалуу 22%га көп.
Казакстан, Грузия, Армения, Өзбекстан, Азербайжан, Кыргызстан, Тажикстан жана Түркиядан Россияга экспорт 2021-жылы 17.4 млрд долларды түзсө, бир жылдан кийин 33%га өсүп, 25.8 млрд долларга жеткен.
Айланма жолдор менен өткөн "санкция"
Евростаттын маалыматына ылайык, 2022-жылы Россияга коңшу өлкөлөр белгилүү бир товарлар тобунун европалык импортун кыйла көбөйтүшкөн. Алардын арасында: телекоммуникациялык жабдуулар, микроэлектроника, электр жабдуулары, транспорттук жабдуулар, маалыматтарды иштеп чыгуу үчүн электрондук жабдуулар (компьютерлер, серверлер, катуу дисктер, смартфондор, компьютердик перифериялык түзүлүштөр) болгон.
Европа реконструкциялоо жана өнүктүрүү банкынын экономисттери Армения, Казакстан, Кыргызстан жана Грузиянын экспорттук агымын изилдеген февраль айындагы баяндамасында Россияга коңшу өлкөлөргө европалык импорттун көбөйүшү Москва Евробиримдиктин санкцияларын кыйгап өтүп жатканын көрсөтүшү мүмкүн деп белгилеген. Бирок авторлор Россиянын ЕАЭБ өлкөлөрүнөн алып келген товарлар санкцияланган товар жоготууларынын 5%ын гана жабат деп айтышты.
Финляндия Банкынын улук экономисти Хели Симола өз баяндамасында Россия европалык импорттун чоң көлөмүн алмаштырууну таба алган жок деген тыянакка келген. Еврокомиссиянын маалыматы боюнча, 2021-жылга салыштырмалуу Европанын Россияга экспортунун 49% санкцияларга дуушар болгон.
Европа өлкөлөрүнүн арасында соода агымын башкаларга караганда көбүрөөк өзгөрткөндөр бар экенин Эл аралык финансы институтунун башкы экономисти Робин Брукс билдирди. Биринчиден, булар Латвия, Литва, Эстония жана Польша – алар бир эле учурда Россияга экспортту кыскартып, Борбордук Азия өлкөлөрүнө экспортту көбөйтүшкөн.
"Ишкерлер өз продукциясын россиялык керектөөчүлөргө жеткирүүнүн жолдорун издеп жатканы көрүнүп турат. Түз экспорт кыйын болуп калса, алар кыйыр жолдорду тандашат", — деп жазган Брукс.
Киев экономика мектебинин экономисттери жана Эрмак-Макфолдун санкциялык тобунун акыркы отчетунда Россия ракеталарды жана аскердик техникаларын өндүрүү үчүн Батыштын маанилүү компоненттерин алууга дагы эле мүмкүнчүлүгү болуп жатканын айтат. Бул Россияга каршы санкцияларды киргизген өлкөлөр мыйзамды бузуп, же аларды айланып өтүүгө жардам бергендиктен болуп жатат. Дагы бир көйгөй — үчүнчү өлкөлөр санкцияларды бузуп же аларды айланып өтүүгө жардам берип келишүдө.
Ушул себептерден улам, санкцияларды көзөмөлдөөнү жакшыртуу үчүн белгилүү кадамдарды жасоо керек дешет докладдын авторлору. Башка нерселер менен катар, алар орус банктарына каршы санкцияларды күчөтүүнү, санкцияланган товарлардын тизмесин жеткирүүгө тыюу салынган товарлардын санын кеңейтүүнү жана үчүнчү өлкөлөрдөн Россияга экспортту токтотуу үчүн экинчи даражадагы санкциялардын инструментин иштеп чыгууну сунушташты.
Назира Абдиева
Ишкер Media
