Балыкчыдан чыккан үч ишкер эже-сиңди Toolai деген бренд менен модалуу аялдар кийимин чыгарып келишет. Анын негизинде алар экологиялык таза көчмөн философиясы менен өзүнүн маркетплейсин жайылтып, башка кийим өндүрүүчүлөргө жана дизайнерлерге Грециядагы филиалы аркылуу Европанын рыногуна чыгуусуна шарт түзүшүүдө.

Toolai кийим тигүү компаниясынын башкы директору Сауле Бейшенова алардын жашоосу, чыгармачылык жолу тууралуу айтып берди.

Татаал жол жана Грецияга миграция

— Биздин ишкананын тарыхы Афиныдан башталат. Биз, үч эже-сиңди, Асел, Элеонора жана мен, Сауле, Грецияга 2002-жылы көчүп кеткенбиз, ал жерде 2007-жылы биринчи дизайн студиябызды ачтык. Жаңы өлкөдө беш жылда адаптациядан өттүк, жаңы маданият менен таанышып, грек тилин өтө жакшы деңгээлде үйрөндүк. Асел менен Элеонора дизайнердик билимге ээ болушту, мен болсо менеджмент жана салык боюнча бир жылдык курсту аяктадым.

Эмигрант катары биз жергиликтүү элдердей жумушка орношуу мүмкүнчүлүгүбүз жок экенин жакшы билчүбүз. Бул биздин Грециядагы активдүү ассимиляциябызга жана өзүбүздүн компаниябызды ачуубузга себеп болду.

Бейтааныш өлкөдө биринчи жылдары дайыма кыйын болот, бирок ал кезде Кыргызстандын абалы андан кем эмес эле. Андыктан Грецияда туруктуу кирешеге ээ болуп, аз болсо да, Кыргызстандан кеткенге чейинкиге караганда көбүрөөк киреше таба алдык.

Балачактагы кыял ишке ашты

— Кийимдердин дизайны бизди өмүр бою коштоп жүрдү. Улуу эжебиз Асел он жашынан баштап эле кийимдерди бычып, апамдын эски кол машинкасында тиге баштаган. Элеонора анын артынан кетти. Апабыз биздин кызыгуубузду көрүп, бизге тынымсыз мода журналдарын сатып алып берчү, адегенде балдар модасы жазылган прибалтикалык "Силуэт", андан кийин "Жумушчу", "Дыйкан аял", жада калса ошол кездеги бардык аялдардын кыялы болгон "Бурда" журналын алып келчү. Эсимде, мен дайыма эжелерим тиккен жаңы кийимдерди саркечтенип кийип жүрчүмүн.

Ал эми токсонунчу жылдары – биздин студенттик жылдар – түз киреше булагына айланды. Асел менен Элеонора буйрутма менен тикчү, калганына мен жардам берчүмүн. Ошондо да ар бирибиздин өзүбүздүн жоопкерчилигибиз бар эле жана ал ушул күнгө чейин сакталып келет. Бир убакта окуп, бир убакта иштечүбүз. Туруктуу кардарларыбыз пайда болуп, бала кездеги хоббибиз кесипке айланды.

Грецияга келгенде биздин тигүүчүлүк жөндөмүбүз жана кийим тигүүгө болгон сүйүүбүз бизди өмүр бою кыялданган дизайнерлерге айландырарын көрдүк. Буга даярдык керек эле. Асел менен Элеонора италиялык үлгүлөрдү бычуу жана тигүү ыкмаларын үйрөткөн Pan Sik дизайн мектебине тапшырышты. Ал эми мен, кандай эрежелер менен иштешибиз керек экенин түшүнүү үчүн Экономика университетинин жылдык башкаруу жана салык салуу курсуна окууга тапшырдым.

Грек мода дүйнөсүнө биринчи кадамдар жана ийгиликке карай жол

— Грецияда биз студиябызды ачтык. Биздин биринчи кардарларыбыз өздөрүнүн чакан коллекцияларын жараткан студенттер болду. Биз алар менен алгачкы үлгүлөрдү оюм-чийим менен бирге тиктик, анткени алардын көбү дизайнды окуп жүргөнү менен практикалык көндүмдөрү ээ эмес жана тигүү техникасын билишпейт экен. Биз үчүн бул киреше булагы жана өнүгүү болду. Андан кийин биз чоңураак кийим фирмалары менен иштешип, алар үчүн чакан капсула коллекцияларын түзө баштадык.

Кардарларыбыздан Афиныдагы мода жумалыгында жаш дизайнерлердин конкурсу болоорун билдик. Тажрыйбалуу болгон соң, 2010-жылы сынакка катышууну чечип, арыз бердик. Коллекциябызды жайылтып жана сатуу үчүн дүң шоурум менен алдын ала келишим түздүк.

Биз сынакта жеңип, Best Trend Setters сыйлыгын алдык. Чынын айтсам, мындай жыйынтыкты эч кимибиз күткөн эмеспиз. Бул эки эсе жагымдуу болду, анткени ошол учурда биздин ата-энелерибиз конокко келишкен эле, алардын сыймыктанууларында чек жок эле! Биз арыз бергенде, биз бутиктер менен иштөөнү баштоо үчүн кооз контентти түзүп, ишибизди татыктуу түрдө көрсөткүбүз келди.

Мода жумалыгына үзгүлтүксүз катышуу жана шоурум менен кызматташуу бизди жаңы деңгээлге алып чыкты, биз Грециянын бардык булуң-бурчунан буюртма ала баштадык. Ошондой эле лондондук жана миландык соода аянттарына активдүү чыгып, андан тышкары, Лос-Анжелестеги жана ошол эле Миландагы шоурумдар менен кызматташа баштадык.

Кыргызтанга кайтуу жана жаңы башталыш

— 2014-жыл биз үчүн эң оор жыл болду, капысынан болгон автокырсыкта атабыздан айрылдык. Ата-энебиз виза алуу үчүн Бишкекке баратышканда кырсыкка учурашты. Бул окуя биздин жашообузду түп-тамырынан бери өзгөрттү. 2015-жылы мен апам менен Кыргызстанга кайтып келдим.

Андан кийин мен Messe Dusseldorf тарабынан уюштурулган Designer Pool конкурсунун долбооруна тапшырдым, анда сыйлык Москвада жылына эки жолу өткөрүлүүчү Collection Premiere Moscow (CPM) премиум эл аралык мода көргөзмөсүнө бекер катышуу мүмкүнчүлүгүн бермек. Комиссия биздин коллекцияны жактырып, биз 2016-жылдын февраль айында көргөзмөгө катышууга расмий чакырылдык. Анан Кыргызстанда өндүрүштүк компания ачтым.

CPMге катышуу үчүн арыз Грециядагы пландарыбызды өзгөрттү, ал жерде ошол убакта capital control каттуу жүрүп, тигүү тармагында катуу кризис болуп жаткан. Москвада биз соода түйүндөрүндө он беш дүкөнү бар шоурум менен биздин продукцияларды ал жактарда жайгаштырууга келишим түздүк. Ишибиз жүрүп, биздин жаңы тарыхыбыз башталды.

Көргөзмөгө бекер катышканыбыз биз үчүн жакшы роль ойноду, Россиядан жаңы кардарларды таап, агенттер менен кызматташа баштадык. Эң негизгиси, биз өзүбүздүн толук циклдеги өндүрүшүбүздү уюштуруп, 210 чарчы метрлик тигүү цехибизди курдук. 2018-жылы ишкер аялдарды колдоо максатында конкурстук негиздеги долбоор боюнча Түркиянын КРдагы элчилигинин ТИКА уюмунан жабдууларга грант алдык.

Грецияда тиешелүү жабдууларыбыздын жоктугунан тигүү үчүн көптөгөн моделдерди аутсорсингге берүүгө туура келчү. Бул жерде биз Кыргызстанда өндүрүш процессине терең үңүлүп, агымдык жана бригадалык өндүрүштү изилдедик. Тигүүчүлөр арасында профессионалдык квалификациянын төмөндүгү көйгөйүнө туш болгон соң, Элеонора эжем тигүүчүнү нөлдөн баштап премиум класстагы кийимдерди чыгарууга чейин үйрөткөн атайын окутуу ыкмасын иштеп чыкты.

Тoolai бренди кантип пайда болду

— Toolai деген ысым 2015-жылы Кыргызстанга келгенде пайда болгон. Грецияда биздин бренд Асел Элеонора болчу. Бирок ал кезде биз Лос-Анжелестеги PR-агенттик менен иштеп жатканбыз жана биздин кеңешчибиз эсте жакшы калыш үчүн бренддин атын өзгөртүүгө кеңеш берген, анткени биринчиси узун жана айтылышы кыйын эле.

Биздин концепциябыздын өзөгүн ар дайым активдүү иштеген аялдар үчүн күнүмдүк кийимдер түзөт, мында алар өз көйгөйлөрүн чечип, ошол эле учурда ишенимдүү, стилдүү, ыңгайлуу жана модалуу көрүнөт. Toolai байыркы монгол тилинен коен деп которулат, ал эми Далдын байыркы орус сөздүгүндө бул сөз шамдагайлыкты, эпчилдикти, ылдамдыкты жана шамдагайлыкты билдирет.

Үчөөбүздүн каныбыз да, рухубуз да көчмөнбүз, жараткан кийимдерибиз дүйнөгө болгон көз карашыбызды чагылдырат. Чыныгы көчмөндөр айткандай: "Менде болгону мен жана кийимим бар, кийимдер көп болбошу керек, бирок аз болбошу керек". Бул бизге абдан жакын жана биз жеткирүүгө аракет кылган тең салмактуулук, акылмандык жана гармония философиясын камтыйт.

Жука батист көйнөктөр, табигый кездемелер, эркин тигиштери, даяр буюмдардын экологиялык боегу россиялык кардарлар тарабынан мыкты сын-пикирге ээ болду. Премиалдык сапатын жана европалык кийим стилин биздин кардарлар жакшы кабыл алышты.

Toolai брендинин жетишкендиктери

— 2016-жылы апамдын эски буюмдары сакталган үйүн жабдып, цехибизди ачканбыз. Алар эки тигүүчү жалдап, үч эжем менен бирге жетекчи, кесүүчү, технолог болуп иштешти. Ошентип, алар беш адам менен өндүрүш жолун башташты.

Өндүрүштүн көлөмү жылына 5-6 миң даана болуп, аз болгону менен, бирок жакшы сатылган. Мисалы, 2017-2018-жылдарды 2-2.5 млн сом таза киреше менен жапканбыз. Бул бизге бир да сом кредитке албастан курулушту бүтүрүүгө жана цехти жабдууга мүмкүндүк берди.

2018-жылдын декабрь айынан баштап жаңы цехти ишке киргизип, кызматкерлерди көбөйтө баштадык. 2019-жылы беш кызматкер, төрт тигүүчү жана бир үтүкчү болду. Балыкчы шаарына окуучуларды тартуу үчүн кесиптик лицей жана колледж менен активдүү кызматташып келдик. Он чакты студентти даярдадык, бирок алардын баары билим алып, өндүрүштө калбай, кетип калышты. Биз эми эч кимди окутпайбыз.

Пандемиядан кийин биз жумушчулардын агылып кетип калышты. Бүгүнкү күндө үчөөбүздөн сырткары эки тигүүчү жана үтүкчү, IT адистери, маркетолог жана программист бар. Өндүрүштүн көлөмү да кыскарды, бирок сатуу ачык-айкын болуп калды, бул суроо-талап менен өндүрүштүн өз ара байланышынан көрүнүп турат. Биздин саясат талапка жараша продукция чыгаруу, бирок андан ашык эмес. Биз ассортиментти өзгөртүүгө жана кардарларыбызга көп түрдүүлүктү берүүгө аракет кылып жатабыз. Эгерде 2020-жылдан 2022-жылга чейинки көрсөткүчтөрдү салыштыра турган болсок, оор кырдаалга карабай 30% туруктуу өсүшкө жеттик.

Жалаң дүңүнөн сатып алуучулар менен иштешип жүрүп, тилекке каршы, Кыргызстанда өнөктөшүбүздү таба элекпиз. Балким, азыр, өзгөрүү доорунда жана өлкөдө жашоо деңгээли жогорулап, көптөгөн мода бутиктери ачылып жаткан кезде, биз кызматташуунун жаңы каналдарын табабыз.

Грецияда филиалды ачуу

— Коронавирус пандемиясы биздин бизнес-моделибизге өзүнүн түзөтүүлөрүн киргизди жана биз алдыга жылдыруу стратегиябыздын үстүндө иштей баштадык. 2021-жылдын күзүндө Грециядагы агент менен байланышып, ага коллекциябызды көрсөттүк. Он күндүн ичинде эле ал жети дүң буюртма алып берди. Ошентип, жаз мезгилине карата кардарларга заказдарды жөнөтүү үчүн Грецияда сатуу бөлүмүн ачуу зарылчылыгы келип чыкты. Тагдыр бизге эмне кылууну көрсөткөндөй болду.

2022-жылы Украина менен Россиянын ортосундагы жаңжалдан улам биздин россиялык кардарларыбыз кыйла эле азая баштаган болчу. Учурда Россиядан келген буйрутмалардын көлөмү 80-85%га кыскарды. Көптөр таң калып, азыр Wildberries маркетплейсинде кийимдер көп сатылып жатканда, эмне үчүн кайра кыскартуулар болуп жатат деп сурашат.

Анткени биз премиум продукт катары, мода бутиктери менен түздөн-түз сатып алуу же алдын ала буюртма менен гана иштейбиз. Бул европалык бизнес модель болуп саналат, ал бизге жогорку кошумча нарк менен продуктуну чыгарууга, иштеп чыгууга жана жаңы коллекцияларды түзүүгө жардам берип келет.

Азыр биз Европа рыногун кайра ачтык, эми биздин милдетибиз сатуу аймагын кеңейтип, Европанын көбүрөөк өлкөлөрүнө жеткирүү болуп саналат.

Жеке модалуу маркетплейсти иштеп чыгуу

— Өткөн жылы биз Европа реконструкциялоо жана өнүктүрүү банкы (ЕРӨБ) менен тыгыз кызматташып, чакан жана орто бизнести маркетингдик стратегияны колдоо программасына катыштык.

Пандемиядан кийин бардык компаниялар онлайн форматка өттү, анткени бул зарыл болуп калды. Биз дагы өзүбүздүн интернет дүкөнүбүздү ачууну чечтик. Долбоорду ишке ашырууда жана ЕБРРдин колдоосунда биз технологиялык мүмкүнчүлүктөр монобренддик интернет-дүкөндү гана эмес, бүтүндөй базарды түзүүгө мүмкүндүк берерин көрдүк.

Ошентип, биздин жаңы долбоор пайда болду. Бул дизайнерлер жана кийим өндүрүүчүлөр үчүн www.toolai.eu  дүң жана чекене базары, анда биз мода индустриясынын катышуучулары үчүн кошумча сервистерди киргизебиз.

Учурда биз платформабыздын дүңүнөн сатуу бөлүмүн илгерилетип жатабыз, анда он беш дизайнер, чакан өндүрүүчүлөрдү жана эки ири кийим өндүрүүчүнү каттадык. Биздин максат – Европадагы платформабыз жана компаниябыз аркылуу жергиликтүү өндүрүүчүлөрдү Европа рыногуна алып чыгуу болуп саналат.

Toolai брендин он жылдан кийин кандай көрөсүз?

— Биздин планыбызда дүң базарды европалык рынокко чыгаруу, жеткирүүчүлөр жана сатып алуучулар болгон платформадагы өнөктөштөрдү көбөйтүү бар. Биз платформа аркылуу соода жүгүртүүнү баштоого ниеттенип жатабыз жана кирешени чекене маркетплейстерди илгерилетүүгө жумшайбыз.

Биз иштеп жаткан долбоор абдан масштабдуу жана мода индустриясынын катышуучуларынын ортосундагы эффективдүү өз ара аракеттенүүнү оптималдаштырууга багытталган. Бул кийимдерди ашыкча чыгаруу жана аны утилдештируу проблемасын чечүүгө жардам берет. Белгилей кетсек, дүйнөдө бардык өндүрүлгөн продукциянын 85% ыргытылат, бул мода индустриясын мунай өнөр жайынан кийинки жаратылышты эң булгоочу экинчи тармак кылды.

Албетте, биздин кыялыбыз толук кандуу ресурсту түзүү, ал иштеп, бир гана тармактын адистерине эмес, бардык керектөөчүлөргө пайда алып келип, кийимге болгон мамилени өзгөртүү.

Он жылдан кийин Toolai бул жөн эле кийим эмес, аны керектөөнүн жана айлана-чөйрөгө болгон мамиленин бүтүндөй турмуштук философиясы. Сураныч боюнча канча керек болсо ошончо кийим чыгаруу жана ошол эле учурда бизди курчап турган нерселердин бардыгына аяр мамиле жасоо.